انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
محتویات
تاریخچه انجمن
انجمن آثار و مفاخر فرهنگی - که در گذشته «انجمن آثار ملی» نام داشت - در پاییز ۱۳۰۱ هـ.ش به همت گروهی از رجال دانشور و علاقه‌مند به آثار تاریخی و حفظ آن، بر اساس اساسنامه ای در ۱۴ ماده و با هدف «ازدیاد علاقه عامه به آثار قدیم تاریخی و علمی و صنعتی ایران و به منظور نگاهداری صنایع مستظرفه و صنایع دستی و حفظ سبک و شیوه قدیم آنها» تأسیس شد.
محل کنونی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
انجمن در بدو تأسیس مکان مشخصی نداشت و هر بار در خانه یکی از اعضاء مؤسس تشکیل می شد. پس از تجدید فعالیت انجمن در ۱۳۲۳ هـ.ش و گسترش تدریجی دامنه فعالیت های آن، نیاز به محلی برای استقرار انجمن ضرورت یافت. از این رو در سال ۱۳۴۶ هـ.ش خانه قدیمی و بزرگ حسین پاشا خان ملقب به امیر بهادر، وزیر دربار مظفرالدین شاه واقع در محل معروف به سر پل امیر بهادر – که به حسینیه امیر بهادر معروف بود - با حدود سه هزار مترمربع وسعت، جهت استقرار انجمن آثار ملی خریداری شد. بنای این ساختمان به سال ۱۳۱۸ هـ.ق/۱۲۷۹ هـ.ش/۱۹۰۰ میلادی بازمی‌گردد و دارای تالار بزرگ آئینه کاری در طبقه هم کف و تالار بزرگ سخنرانی در طبقه اول است.
انجمن پس از خریداری بنای مذکور و انجام تعمیرات اساسی و مفصل با رعایت شیوه اصیل و قدیمی بنا، آن را مقر دائمی خود قرار داد.
فعالیت انجمن از بدو تأسیس تا پیروزی انقلاب اسلامی
انجمن در ابتدا فعالیت خود نخست بنای آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی را در توس احداث کرد. همچنین کنگره بین‌المللی فردوسی را به مناسبت هزارمین سال تولد این حکیم نامدار ایرانی در سال ۱۳۱۳ هـ.ش برگزار نمود. پس از برگزاری جشن هزاره فردوسی، انجمن که یک سازمان ملی و فاقد درآمد و اعتبار مخصوص بود تا ۱۳۲۳ هـ.ش از فعالیت بازماند.
در ۲۲ آذر ماه ۱۳۲۳ هـ.ش انجمن که برای مدتی فعالیت نداشت، به دنبال تصویب اساسنامه‌ای جدید از نو آغاز بکار کرد و اقدامات مهمی را در این دوره از فعالیت خود به شرح زیر انجام داد:
- ساخت آرامگاه برای بزرگان نامور ایران چون فردوسی، ابن سینا، سعدی، نادرشاه، خیام، شیخ عطار، کمال‌الملک، باباطاهر، صائب تبریزی، شیخ روز بهان بقلی، سیبویه، شیخ ابوالحسن خرقانی، شاه شجاع، ابن یمین فریومدی، ابوالحسن بیهقی، اوحدی مراغه ای و بسیاری بزرگان دیگر؛ احداث بنای معظمی در گورستان تاریخی سرخاب تبریز در مجاورت بقعه متبرک سید حمزه و آرامگاه شادروان ثقة الاسلام شهید به یاد سرایندگان و ادبای مدفون در خطه آذربایجان.
- کمک به بازسازی بناهای تاریخی ایران در اصفهان، شیراز و خراسان
- طبع و نشر آثار بزرگان ایران و کتاب های مربوط به جغرافیای تاریخی شهرهای ایران و باستانشناسی.
- سفارش به ساخت ۷ طرح سیاه قلم از شعرا و دانشمندان ایران و همچنین ۱۳ تندیس توسط انجمن از جنس گچ – سنگ مرمر، سپری و از جنس برنز به شرح ذیل:
- مجسمه نشسته فردوسی از سنگ مرمر، هدیه دولت ایران به دولت ایتالیا
- مجسمه نشسته فردوسی از سنگ مرمر در باغ آرامگاه فردوسی در شهر طوس
- مجسمه برنزی عظیم الجثه در باغ نادری در شهر مشهد مقدس
- مجسمه نیم تنه خیام از سنگ مرمر در آرامگاه خیام در شهر نیشابور
- مجسمه نشسته خیام از سنگ مرمر در پارک لاله تهران
- مجسمه ایستاده فردوسی از سنگ مرمر در میدان فردوسی تهران
- کتیبه نیم برجسته از صورت کمال الملک در آرامگاه کمال الملک در شهر نیشابور
- نیم تنه نادرشاه در موزه نادری آرامگاه نادرشاه در شهر مشهد مقدس
- مجسمه امیرکبیر در ایتالیا
- مجسمه یعقوب لیث صفاری در زابل
- مجسمه بوعلی سینا از سنگ مرمریت در شهر مشهد مقدس
- مجسمه سعدی از سنگ مرمریت در شهر شیراز
- مجسمه فرشته عدالت از سنگ مرمریت در کاخ دادگستری
(لازم به ذکر است، کلیه آثار فوق توسط زنده یاد استاد ابوالحسن خان صدیقی ساخته شده است).
- برگزاری کنگره بین المللی ابن سینا در سال ۱۳۳۳ هـ.ش و چاپ و انتشار کتاب ها و رسالات فارسی او مشتمل بر ۱۹ اثر، کتاب جشن نامه ابن سینا (۴ مجلد) و ترجمه مجلد اول جشن نامه به زبان فرانسه.
انجمن آثار و مفاخر فرهنگی پس از پیروزی انقلاب اسلامی
پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ایران و ایجاد بستر مناسب دینی و فرهنگی مبتنی بر تعالیم اسلام، شورای عالی انقلاب فرهنگی، اساسنامه جدید «انجمن آثار و مفاخر فرهنگی» را در سال ۱۳۶۶ هـ.ش و متمم آن را در سال ۱۳۷۳ هـ.ش از تصویب گذراند و بدین ترتیب انجمن دوره سوم فعالیت خود را آغاز کرد.
مطابق با اساسنامه انجمن آثار و مفاخر فرهنگی هدف و وظایف این انجمن به شرح زیر است:
هدف
معرفی و بزرگداشت عالمان و متفکران عرصه فرهنگ و تمدن اسلام و ایران و احیا و انتشار آثار ارزنده آنان و همچنین معرفی آثار فرهنگ و تمدن اسلام و ایران و نقش و سهم ایرانیان در اعتلا و ارتقای آن.
ماده ۲: رئوس وظایف:
- الف- تهیه و انتشار زندگینامه عالمان و متفکرانی که در اعتلای فرهنگ و تمدن اسلام و ایران منشاء اثر بوده‌‌اند و احیای آثار آنان.
- ب- برگزاری مجامع تحقیقی و برپائی مراسم بزرگداشت و کمک به ساختن بناهای یادبود و امثال آن و مشارکت مؤثر در سمینارها، مجامع و نمایشگاه‌های فرهنگی مهم ایران و جهان.
- ج- تجلیل، تشویق و حمایت از پدیدآورندگان آثار فرهنگی و علمی ارزنده و همکاری در امر انتخاب کتاب‌های برگزیده سال.
- د- مبادله اطلاعات و همکاری با مؤسّسات فرهنگی و کتابخانه‌های داخل و خارج کشور در زمینه تهیه و تکمیل فهرست مجموعه های نفیس فرهنگی و هنری و کتاب‌ها و نسخ خطی و تلاش در نشر این کتاب‌ها و نسخ و تشویق و ترغیب به تحقیق در آثار ارزنده فرهنگ اسلام و ایران.
- ﻫ - معرفی تاریخ فرهنگ اسلام در ایران به ویژه سهم ایرانیان در خدمت به اسلام و تمدن اسلامی و میراث اسلام در ایران
اعضای هیأت امنا
بر اساس ماده ۳ اساسنامه این انجمن اعضای هیئت امنا به شرح زیر است:
- ریاست جمهوری (ریاست عالیه)
- وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی
- وزیر فرهنگ و آموزش عالی
- سه نفر از استادان و شخصیت‌‌های دانشگاهی به معرفی وزیر فرهنگ و آموزش عالی و تأیید شورای عالی انقلاب فرهنگی
- سه نفر از علما و شخصیت‌‌های فرهنگی و هنری کشور به معرفی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و تأیید شورای عالی انقلاب فرهنگی
اعضای هیأت مدیره انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
بر اساس بند الف ماده ۲ و ماده ۳ متمم اساسنامه انجمن، اعضای جدید هیأت مدیره و رئیس انجمن به پيشنهاد وزير فرهنگ و ارشاد اسلامی و تأیید هیأت امنا هر دو سال یکبار تعیین می گردد.
فعالیت های انجمن پس از پیروزی انقلاب اسلامی
انجمن از زمان تصویب اساسنامه در سال ۱۳۶۶ هـ.ش در شورای عالی انقلاب تا تصویب متمم اساسنامه در ۱۳۷۳ هـ.ش - که از آن می‌توان به عنوان قانون تأسیس انجمن نام برد - فعالیت خاصی نداشت و تنها به چاپ ۱۱ جلد کتاب که در قبل از انقلاب سفارش آنها را داده بود، اقدام نمود. اما از سال ۱۳۷۳ هـ.ش فعالیت های انجمن آغاز گردید.
انجمن در طول فعالیت خود از ۱۳۷۳ هـ.ش تاکنون مبادرت به برگزاری بیش از ۱۳۰ مراسم بزرگداشت در تهران و ۴۲ مراسم در شهرستان ها و همچنین ۱۲ مراسم نکوداشت برای مفاخر ایران و اسلام (شخصیت های بین‌المللی) کرده است.
منابع
- سایت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، درباره انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، بازیابی: ۱۹ بهمن ۱۳۹۱.
- اساسنامه انجمن، بازیابی: ۱۳ شهریور ۱۳۹۸.